توریسم پایدار

2- 11-1- پیشینه مفهوم توسعه پایدار

توسعه پایدار مفهوم کاملاً جدیدی نیست از دوره‌های ما قبل تاریخ، بسیاری از مردم از محدودیت‌های محیطی و برخی استراتژی‌های تکامل موفقیت آمیز و دراز مدت بقاء همچون مدیریت بهینه و حسن تد بیر مناسب آگاهی داشته اند.

در اواسط دهه 1970 باربارا وارد به واژه توسعه پایدار اعتبار علمی‌بخشید و در سال 1980 این واژه با گسترده ترین شکل خود در مفهوم «راهبرد حفاظت جهان » بکار گرفته شد.یعنی از این تاریخ به بعد یکی از عوامل پیشرفت و ارتقاء رفاه انسانی، حمایت از منابع و محیط تلقی گردید. راهبرد حفاظت از منابع جهان، نظریه ناتوانی یکپارچگی محیط و اقتصاد و همچنین توجه کم تر به شرایط اجتماعی را مورد انتقاد قرارداد.

در سال 1987 گزارش کمیته جهانی محیط زیست و توسعه،مفهوم توسعه پایدار را در قلمرو سیاسی و اقتصادی قرارداد که در آن بر خلاف دهه 1970 که رشد اقتصادی و حفاظت محیطی دست در دست یکدیگر داشتند. گزارش می‌گوید: کشور‌های فقیر و غنی مجبور هستند با حفاظت از محیط زیست،فقر جوامع خود را کاهش دهند. از این رو همه پشتیبانان وطرفداران توسعه پایدار کاهش فقر را مرحله اساسی در توسعه پایدار می‌شناسند.با اوج گرفتن نگرانی از عواقب فعالیت‌های انسانی برای کره زمین بر پایه قطعنامه مجمع عمومی‌سازمان ملل،دراواخر سال 1983 کمیسیون جهانی به ریاست خانم برانت لند BrondtLand)) از نروژ جهت بررسی جامع مسائل زیست محیطی و توسعه جهانی تشکیل شد.درپی پژوهش‌ها و گفت شنودها وسیع بین المللی، این کمیسیون گزارش نهایی خود را تحت عنوان آینده مشترک ما در نیمه سال (1987 ( منتشر کردوازآن پس واژۀ توسعه پایدار که بحث محوری این گزارش را تشکیل می‌داد، مقبو لیت و رواج گسترده ای یافت.کنفرانس زمین (Earth summit  ) که با گردهمایی بیشترین تعداد سران کشورهای جهان نسبت به هر کنفرانس دیگر در قرن حاضر، در سال 1992 در ریودوژانیرو برگزارشد، بازتاب طرح مسئله و پیشنهادی‌های همین گزارش بود. (رحیمی، 1378 :29-30 )

 2- 11-2- تعاریف توسعه پایدار

تعاریف که از توسعه پایدارمتعدد می‌باشنداما دربیشترتعاریف آن را معادل توسعه ای که از نظر اکولوژیکی مطلوب باشد می‌باشد درنظر می‌گیرند. درمقیاس پایدارگاهی به عنوان رشدپایداریا تغییرپایداردرنظر گرفته می‌شوند.درمفهوم لغوی،توسعه پایداربه معنی توسعه ای است که می‌تواندبه طورنامحدود یا دریک دوره زمانی مشخص ادامه یابد.دراینجا به چند تعریف از توسعه پایدا راشاره می‌کنیم :

روبرت آلن«Robert Allen  »درکتاب نحوه نجات زمین درسال 1980 در تعریف توسعه پایدار می‌گوید:

توسعه پایدارتوسعه ای است که در تأمین دائمی‌نیاز‌های اساسی و رضایت مندی افراد همراه با افزایش کیفیت زندگی حاصل آید.

  جی کومر «J.commer   » درکتاب درحستجوی جامعه پایدار در سال 1979 در تعریف توسعه پایدار می‌گوید: اصطلاح توسعه پایدار پیشنهاداتی است که در دروس اکولوژی می‌تواند  مطرح شودوبایستی در فرایند‌های اقتصادی مد نظر باشد

توسعه پایدار برسه محوراساسی تکیه دارد:

الف- حفظ منابع کمیاب اعم از منابع طبیعی یا انسانی

ب- رشد کمی‌و کیفی تولیدات اعم از صنعتی،کشاورزی یا خدماتی

ج- بهبود شرایط فرهنگی و اجتماعی و آزادی‌های اساسی در صورت مدیریت صحیح منابع،همگام با تأمین رشد فزاینده و پایدار تولیدات با حفظ احترام، عزت و کرامت انسان، می‌توان امیدوار بود که روند توسعه در یک جامعه اولاً پایدا خواهد بود ثانیاً آثار آن منتقل نخواهد شد ثالثاً نسل‌های آینده وجوامع دیگر رادرمعرض خطرات فقر، بی سوادی، بیماری، تابعیت سیاسی وورشکستگی اقتصادی قرارنخواهد داد.(رحیمی،1378 : 35 ) 

 رعایت اصول توسعه پایدار یک انتخاب تجملی نیست،بلکه یک ضرورت حیاتی است.باید توجه داشت که علی رغم وزن تعیین کننده ای که مباحث زیست محیطی در توسعه پایدار دارند، لیکن پایداری اجتماعی و اقتصادی نیز شدیدأ مد نظر است در واقع شرایط جامع پایداری زمانی مهیا می‌شود که مجموعه ای از پایداری اجتماعی با هدف عدالت اجتماعی، پایداری اقتصادی و پایداری زیست محیطی با هدف تعادل اکولوژیک به وجود آید.

بنابر این سیاست‌های اصولی توسعه پایدار را می‌توان به چهار گروه به شرح زیر تقسیم کرد:

الف- به حداقل رساندن مصرف منابع طبیعی تجدید ناپذیر(مانند سوخت‌های فسیلی ومنابع کانی)

ب- پایدار ساختن مصرف منابع طبیعی تجدیدپذیرمانند( مانند آبهای زیر زمینی،خاک،گیاهان)

ج- نگهداشت حد تولیدات ضایعات و آلودگی‌ها در میزان ظرفیت جذب محلی و جهانی (مانندگازهای گلخانه ای،مواد شیمیایی و‌.....)

د- تأمین نیاز‌های پایه انسانی و اجتماعی(ماننددسترسی به ابزار معیشت، مشارکت،حق انتخاب،محیط سالم،مسکن و...)(همان،37 )

2- 11-3- ابعاد توسعه پایدار

توسعه پایدار با مفهوم گسترده و جامع،همه امور زندگی اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی کشور رادر برمی‌گیرد به عبارتی  می‌توان گفت مفهوم جدید توسعه پایدار کلی گرا است وهمه ابعاد  اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و...... نیازهای بشری را در بر می‌گیرد .                                                    

پایداری ملی در دو بخش کلی قابل تعریف خواهد بود بخش فراملی و بخش ملی و داخلی دربخش فراملی عناصر و عواملی که در پایداری کشور تأثیر می‌گذارندباید شناسایی و بررسی گردد.دربخش ملی وداخلی عناصر و عوامل مهم ملی و داخلی باید موردتوجه قرارگرفته و پایداری تو سعه در سطح منطقه ای و ملی تضمین گردد.   

توسعه پایداردر ابعاد اقتصادی،سیاسی و امنیتی،اجتماعی،فرهنگی،علم تکنولوژیکی،امورزیربنایی ومنابع طبیعی تعریف می‌گردند.

دربخش اقتصادی،موقعیت منطقه ای وجهانی کشور درساختاراقتصادی مطرح بوده وعوامل محدودکننده و یا مزیت‌های نسبی موردتوجه می‌باشد.دراقتصادملی،رشدتولیدناخالص داخلی، توزیع درامدوالگوی مصرف و نظایران مطرح می‌باشد.

دربخش سیاسی و امنیتی،امنیت ملی کشور در ارتباط با منطقه و جهان مطرح است وامنیت ملی با دید جامع فراتر از امنیت نظامی‌خواهد بود.

در بخش اجتماعی مسائل مربوط به جمعیت، اشتغال، بهداشت عمومی، تامین اجتماعی، فقرزدایی،نقش گروه‌های مهم اجتماعی نظیرزنان،جوانان و کودکان ونوجوانان درامور اجتماعی،نقش خانواده،مشارکت مردم در امور مختلف سیاسی واجتماعی‌.مسائل خاص اجتماعی نظیر مهاجرین وپناهندگان و اقلیت‌های دینی مطرح می‌باشد.

در بخش فرهنگی مسائل مربوط به سوادملی،آموزش عمومی،رشدوتوسعه معنوی،حفظ میراث مکتوب و غیرمکتوب فرهنگی(آثارطبیعی،میراث تاریخی،زبان وادب ملی)مطرح می‌شود.همچنین رسانه‌ها وتوسعه ارتباطات، توریسم،چگونگی گذران اوقات فراغت نیز از عناصر مهم در شکل دهی وتوسعه فرهنگی می‌باشد.

در بخش علوم وتکنو لوژی که از عناصرمهم توسعه قلمدادمی‌شود. توجه به علوم وآموزش  عالی،تحقیق وتکنولوژی،اطلاعات ودانش علمی‌جامعه،زیرساخت‌های علوم و تکنو لوژی مطرح می‌باشد.

دربخش فعالیت‌های زیر بنایی و تولیدی امور مربوط به کشاورزی، صنعت و معدن،انرژی،حمل ونقل و ارتباطات، اسکان، فعالیت‌های خدماتی مطرح می‌باشد. مهم ترین فعالیت‌های اقتصادی هر کشوری در امور زیربنایی صرف می‌کرددکه آثار زیست محیطی مهمی‌نیز به همراه دارد و اقتصاد هر بخش باید با توجه به هزینه‌های زیست محیطی محاسبه گردد.

در بخش منابع طبیعی استفاده و بهره برداری معقول از منابع طبیعی شامل منابع آب، خاک، هوا،بیابان، جنگل،مرتع،محیط‌های دریایی،اکوسیستم‌های ویژه وگونه‌های زیستی مورد توجه می‌باشد. علاوه بر بخش‌های هفتگانه فوق عوامل بالقوه خطرناک طبیعی یا فراملی نیز وجوددارند که می‌توانند برپایداری توسعه کشورها تأثیر بگذارند و باید مورد توجه قرارگیرند.عناصر مهم طبیعی و فراملی عبارتند از سوانح طبیعی (زلزله، سیل، خشکسالی، توفان، آتشفشان) وعوامل خارجی مانند جنگ،پناهندگان وفعالیت‌های آلودگی­زای فرا ملی . (مکنون، 1375 :4 -5 )‌.

2- 11-4- ارتباط گردشگری پایدارو توسعه پایدار

بین این دو ارتباط آشکار و قوی وجود دارد. گردشگری پایدار ابزار قوی در راستای کمک به تحقق توسعه پایدارتلقی می‌شودچرا که به منزله کاتالیزوری در ارتباط با توسعه حرفه‌های کو چک وتامین بازار جهت محصولات کشاورزی عمل می‌نماید و در مجموع به احیاء اقتصاد محلی می‌انجامد.

توسعه پایدار پیش نیاز گردشگری پایدار است چرا که توسعه غیر پایدار می‌تواند کیفیت محصولات گردشگری و خدمات مر بو ط به آن را تحت الشعاع قرار دهد.

گردشگری پایداراست که با توجه به امکانات ضمن پاسخ به نیاز‌های گو ناگو ن اقتصادی،اجتماعی،فر هنگی، انتظارات گردشگران،وحدت اکو لو ژیکی،سلامت زیست محیطی و هویت و تمامیت فر هنگی جامعه میزبان را حفظ کند و به رشد اقتصادی،کاهش فقر و رفاه نیز دست یابد.(تولایی،1386 :140 )

همچنین می‌توان اینگونه عنوان نمودکه توسعه پایدارباید نقش اصلی رادر برنامه ریزی توریسم داشته باشد زیرا بیشتر طرح‌های توسعه توریسم بر اساس جاذبه‌ها و فعالیت‌های مر تبط با محیط‌های طبیعی،

میراث‌های فر هنگی و تاریخی مناطق مختلف صورت می‌گیرد که در صورت تخریب آنها مناطق توریستی جاذبه‌های خود را از دست داده  دیگر نمی‌توانند مورد توجه گردشگران قرارگیرند بنابراین توسعه گردشگری پایدار باعث حفظ جاذبه‌های گردشگری ودر نتجه حضور گردشگران به صورت دائمی‌میشود.