بستن قراردادهای بیع متقابل در صنایع نفت و گاز جمهوری اسلامی ایران، بازتاب گوناگونی در جامعه داشته است. با توجه به لزوم سرمایه‌گذاری در صنعت نفت و نبود سرمایه‌های داخلی و سایر محدودیت ها، بسیاری از کارشناسان بر این باورند که در حال حاضر، بیع متقابل روشی مناسب برای جذب سرمایه خارجی است، اما نقص‌های موجود در شیوه انعقاد و اجرای قراردادها، باید برطرف شود. با برطرف کردن این کاستی‌ها و یا متنوع کردن شیوه‌های سرمایه‌گذاری می‌توان منافع کشور را بیشتر تضمین کرد. 

 

 

 

از مهمترین عوامل مؤثر بر رشد اقتصادی کشورها و بخصوص کشورهای در حال توسعه، فراهم آوردن سرمایه و به ویژه سرمایه‌های خارجی، به منظور تأمین مالی طرح‌های سرمایه‌گذاری است. بسیاری از کشورهای جهان به واسطه کافی نبودن منابع داخلی برای سرمایه‌گذاری، تمایل شدید به جذب سرمایه‌های خارجی دارند و سرمایه‌گذاران خارجی نیز به منظورکسب سود و بازده بیشتر متمایل به سرمایه‌گذاری در سایر کشورها شده اند. برای احتراز از آثار مضرّ سرمایه‌گذاری خارجی، سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی ابلاغی از سوی مقام رهبری در تاریخ 30/11/92 که دربرگیرندة سیاست‌های مولد، درون زا، پیشرو و برون گراست، بدون اینکه تباینی با اساس جذب و جلب سرمایه‌گذاری خارجی داشته باشند، در راستای برنامه ریزی دقیق و هدفمند و به منظور بهره مندی از سرمایه‌های خارجی، به نحوی که فاقد تبعات منفی باشند، قابل تفسیر هستند. تحلیل گران سراسر جهان بر این باورند که منطقه خاورمیانه به ویژه شرق آن که منطقه خلیج فارس نامیده می‌شود از نظر استراتژیک منطقهای بسیار مهم نامشخص خواهد بود و ایران نیز در شرق خاورمیانه می‌باشد. 

 

 

 

 

بنابراین کشور ما که دارای ذخایر نفتی است و اقتصادی شان نیز به درآمدهای نفتی وابسته است میبایستی سیاستی را در پیش بگیرند تا با حفظ پتانسیل نفت خود، بازار اقتصادی خود را به حرکت درآورند در نتیجه نیاز به شرکتهای بین‌المللی نفت با داشتن منابع مالی وآخرین مهارت تکنولوژی، مدیریت و بازاریابی دارند. 
 

 صنعت نفت و گاز از جمله صنایع سرمایه بر جهان است که معمولاً دولتها به تنهایی از عهده تأمین منابع مالی توسعه این صنعت بر نمی‌آیند. لذا کمپانی‌های بزرگ نفتی جهان از دیرباز حضور گستردهای در بخشهای مختلف صنعت نفت و گاز کشورهای تولید کننده داشته اند. ایران کشوری است که بنا به دلایل عدیده اقتصادی، جنگ تحمیلی و ساختارهای اجتماعی فاقد توانمندی‌های لازم مالی و فن‌آوری‌های روز در زمینه سرمایه‌گذاری‌های اساسی در بخش نفت و گاز می‌باشد. علاوه بر کمبود شدید منابع مالی و ارزی لازم و همچنین تحریمهای اقتصادی وضع شده... کشور، عدم کفایت نیروی انسانی ماهر و کارآمد، نیز از جمله عوامل است که روند سرمایه‌گذاری را می‌تواند مختل نماید. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست مطالب
چکیده    1
مقدمه    2
بیان مسئله    10
سوالات تحقیق    10
فرضیه ها    11
اهداف تحقیق    11
روش تحقیق    11
پیشینه تحقیق    12
ساختار تحقیق    14

 

 

فصل اول   تاریخچه صنعت نفت    16
1ـ1 مفاهیم و تعاریف    16
1ـ1ـ1 تاریخچه نفت    16
1ـ1ـ3 ذخایر نفتی    18
1ـ1ـ4 استخراج نفت    19
1ـ1ـ5 کمپانی‌های نفتی    20

1ـ2 تاریخچه قراردادهای نفت ایران    22

1ـ2ـ1 امتیازات نفتی    22
1ـ2ـ2 امتیاز شرکت هاتز    23
1ـ2ـ3 قرارداد دارسی    24
1ـ2ـ4 قرار داد آرمیتاژ اسمیت    25
1ـ2ـ5 الغای امتیاز نفت دارس    26
1ـ2ـ6 امتیاز شرکت استاندارد اویل نیوجرسی    28
1ـ2ـ7 امتیاز شرکت نفت سینکلر    29
1ـ2ـ8 شرکت نفت کویر خوریان    30
1ـ2ـ9 قرارداد1933    31
1ـ2ـ10 قرارداد الحاق گس ـ گلشائیان    32
1ـ2ـ11 شرکت نفت ایران    33
1ـ2ـ12 نهضت ملی شدن صنعت نفت    34
1ـ2ـ13 تحولات صنعت نفت ایران تا انقلاب 1357    35
1ـ2ـ14 دوران پس از انقلاب    37
1ـ2ـ15 صادرات نفت در سالهای گذشته    39

1ـ3 انواع قراردادهای نفتی    41

1ـ3ـ1 قراردادهای امتیازی (مالکیت کل محصول درون مخزن)    42
1ـ3ـ2 قراردادهای مشارکت در تولید    43
1ـ3ـ3 قراردادهای خدماتی (service contracts)    45
1ـ3ـ4 سابقه قراردادهای خدمت در صنعت نفت    47
1ـ3ـ5 ویژگیهای قراردادهای خدمات    50
1ـ3ـ6 قراردادهای اکتشاف و توسعه    51
1ـ3ـ7 انواع قراردادهای خدماتی    52
1ـ3ـ8 قراردادهای صرفا خدماتی    52
1ـ3ـ9 قراردادهای خدماتی خطرپذیر    53
1ـ3ـ10 قراردادهای کاملا خطر پذیر    54
1ـ3ـ11 قراردادهای بیع متقابل    55
1ـ3ـ12 موارد مهم در قراردادهای خدماتی    60
1ـ3ـ13 حل و فصل اختلاف در قراردادهای خدماتی    61
1ـ3ـ14 قراردادهای خدمت بعد از پیروزی انقلاب اسلامی    62
1ـ3ـ15 نسل جدید قراردادهای نفتی    63
1ـ3ـ16 قراردادهای نسل چهارم خدماتی ایران (ipc)    63
1ـ3ـ17الزامات مدل IPC    64
1ـ3ـ18 ویژگی‌های مدل جدید    65

1ـ3ـ19 تحولات تقنینی قراردادهای بالا دستی نفت و گاز    67

1ـ3ـ19ـ1 قانون تشویق و حمایت از سرمایه‌گذاری خارجی    67
1ـ3ـ19ـ2 قانون بودجه سال 1382    67
1ـ3ـ19ـ3 قانون برنامه توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران    67
1ـ3ـ19ـ4 ماده 14 قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران    68
1ـ3ـ19ـ5 1390 قانون برنامه پنج ساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران 1394    69
1ـ3ـ19ـ6 قانون اصلاح قانون نفت مصوب تیر ماه 1390    69
1ـ3ـ19ـ7 قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت مصوب 1391    69

 

 

فصل دوم    سرمایه‌گذاری خارجی    71
2ـ1 توضیح و تبیین سرمایه‌گذاری خارجی    71
2ـ1ـ1 تاریخچه سرمایه‌گذاری خارجی    72
2ـ1ـ2 تاریخچه سرمایه‌گذاری خارجی در ایران    72
2ـ1ـ3 تعریف سرمایه‌گذاری خارجی    74
2ـ1ـ4 تعریف برخی سازمان‌های بین‌المللی از سرمایه‌گذاری خارجی    75
2ـ1ـ5 روشهای جذب سرمایه‌گذاری خارجی در جهان    76
2ـ1ـ6 سرمایه‌گذاری خارجی در جهان و جایگاه ایران    77
2ـ1ـ7 اهداف سرمایه‌گذار و سرمایه پذیر    79
2ـ2 اهمیت جذب سرمایه‌گذاری خارجی در صنعت نفت ایران    83
2ـ2ـ1 سرمایه‌گذاری خارجی و توسعه اقتصادی    85
2ـ3 مقررات قانونی حاکم بر سرمایه‌گذاری خارجی در صنعت نفت    88
2ـ3ـ1 قانون اساسی    88
2ـ3ـ2 قانون تشویق و حمایت از سرمایه‌گذاری خارجی و آئین نامه اجرایی آن    91
2ـ3ـ3 قانون برنامه پنج ساله پنجم توسعه    96
2ـ3ـ4 قانون نفت 1366 اصلاحی 1390    97
2ـ3ـ5 قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت    98
2ـ3ـ5ـ1 صدور پروانه    99
2ـ3ـ5ـ2 مشارکت با بخش خصوصی داخلی و خارجی    100
2ـ3ـ6 سرمایه‌گذاری خارجی و اقتصاد مقاومتی در صنعت نفت    101
2ـ3ـ7 تهدیدها و فرصتها در سرمایه‌گذاری خارجی    104

 

 

فصل سوم : صنعت نفت و جذب سرمایه گذارخارجی                       

3ـ1 بسترهای لازم جهت دستیابی به سرمایه‌گذاری خارجی در صنعت نفت کشور

3ـ1ـ1 ملاحظات سیاسی    112
3ـ1ـ2 ملاحظات غیر سیاسی    114
3ـ1ـ3 تحریمهای اقتصادی    115
3ـ1ـ4 طرحهای صنعت نفت    117
3ـ1ـ5 بیمه، قوانین گمرکی و قوانین کار    119
3ـ1ـ6 عوامل سیاسی    121
3ـ1ـ7 عوامل اقتصادی    122
3ـ1ـ8 عوامل حقوقی و فرهنگی    123
3ـ1ـ9 عوامل جغرافیایی    124
3ـ1ـ10 چالشهای سرمایه‌گذاری خارجی    124

3ـ1ـ11 برخی از چالشهای موجود سرمایه‌گذاری خارجی در صنعت نفت ایران    129

3ـ2 جذابیت سرمایه‌گذاری در صنعت نفت ایران    130
3ـ2ـ1 فواید سرمایه‌گذاری خارجی در صنعت نفت    134
3ـ2ـ2 بخش بالادستی و سرمایه‌گذاری خارجی    138
3ـ3 سرمایه‌گذاری خارجی و قراردادهای نفتی خدماتی    140
3ـ3ـ1 قراردادهای خدماتی منعقدشده در بخش نفت    146
3ـ3ـ1ـ1 توسعۀ میدان نفتی درود    146
3ـ3ـ1ـ2 میدان نفتی بلال    146
3ـ3ـ1ـ3 توسعۀ میادین نفتی سروش و نوروز    147
3ـ3ـ1ـ4 طرح توسعۀ میادین نفتی نصرت و فرزام    147
3ـ3ـ1ـ5 طرح توسعۀ میادین نفتی فروزان و اسفندیار    147
3ـ3ـ1ـ6 طرح توسعۀ میدان نفتی دارخوین    148
3ـ3ـ1ـ7 توسعۀ میدان نفتی مسجد سلیمان    148
3ـ3ـ2 مرور نتایج پروژه‌های خدماتی    149
3ـ3ـ3 معایب قراردادهای خدماتی در جذب سرمایه‌گذاری خارجی    149

 

نتیجه گیری    154
پیشنهادات    159
منابع و ماخذ    162
Abstract    168